Gerek bankalarda gerek borsalarda, yatırım yapılabilecek çok sayıda araç bulunur.
Fakat risksiz bir yatırım ve garanti bir kazanç isteyen yatırımcılar, repo gibi seçenekleri değerlendirir. Çünkü repo işlemlerinde kazanılacak para önceden bellidir ve vade sonunda değişmesi söz konusu değildir. Riske girmek istemeyen yatırımcıların “Repo nedir ve nasıl yatırım yapılır?” gibi soruların cevabını bilmesinde fayda vardır.
Repo; bir menkul kıymetin, vadesi ve faizi anlaşmanın yapıldığı tarihte belirlenmek kaydıyla satılıp vade tarihinde ilk satıcısı tarafından geri alınması şeklinde gerçekleşen kısa vadeli bir işlemdir. İşlemin adı İngilizce “repurchase agreement” kavramının kısaltması olarak ortaya çıkmıştır. Kavramın Türkçede kendine “tekrar satın alma anlaşması” şeklinde bir karşılık bulmaktadır. İşlemde de tam olarak bu şekilde bir anlaşma söz konusudur.
Repoda alıcı ve satıcı arasında belirlenen şartlar doğrultusunda bir tekrar satın alma anlaşması yapılır. Satıcı taraftaki finansal kuruluş ya da banka, hazine bonosu ve devlet tahvili gibi menkul kıymetleri alıcı taraftaki yatırımcıya satar. Bu işlemin yapıldığı tarihte satıcı, sattığı menkul kıymeti ne kadara geri alacağını da taahhüt eder. Vade ise çoğunlukla alıcı tarafından belirlenir. Kısaca yatırımcının hangi tarihte ne kadar para kazanacağı önceden bellidir.
En avantajlı yatırım fonları arasında yer alan tahvil ve bono gibi menkul kıymetlere yatırım yapmak suretiyle gerçekleşen repo işleminin çok sayıda farklı türü vardır. Bu işlem türlerinden bazıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
İşlem Türü | Açıklaması |
---|---|
Düz repo | Satılan menkul kıymetin, önceden belirlenen bir tarihte, belirli bir fiyata geri alma taahhüdü içeren işlem. |
Ters repo | Başlangıç valöründen satın alınan bir menkul kıymetin, bitiş valöründen geri satılacağı taahhüdünü içeren işlem. |
Gecelik repo | Vadenin 1 gün, valörün aynı gün, nihai takasın ise ertesi gün olduğu işlem. |
Açık repo | Vadesi belirsiz olan ve taraflardan herhangi birinin vadeyi sonlandırabildiği işlem. |
Karşılıksız (Fiktif) repo | Satılan menkul kıymet yerine bir makbuzun el değiştirmesi ya da bir menkul kıymetin birden fazla yatırımcıya satılarak açığa satışının yapıldığı işlem. |
Sürekli repo | Taraflardan birinin aksini talep etmediği sürece vadesi, vade sonunda otomatik olarak yenilenen işlem. |
Vadeye kadar repo | Vade bitiş tarihinin, satılan menkul kıymetin faiz ya da kupon ödeme günü ile aynı güne denk getirilmesi şeklindeki işlem. |
Döviz swapı repoları | Satılan menkul kıymet için bir teminatın söz konusu olduğu ve yabancı para cinsinden yapılan işlem. |
Esnek repo | Yatırımcıya, satın aldığı menkul kıymetin bir kısmını, son vade tarihinden önceki bir tarihte satabilme hakkı tanıyan işlem. |
Yeniden satın alma anlaşmaları arasında en çok karşılaşılan kavramlardan biri olan ters repo nedir? Aslında standart işlemden tek farkı, işlemin birincil tarafının değişmesidir. Düz işlemde banka, menkul kıymeti satarken geri alacağını taahhüt eder; ters işlemde ise yatırımcı, menkul kıymeti geri satacağını taahhüt eder. Bir diğer fark da menkul kıymetin başlangıç valörüden alınıp bitiş valöründen satılmasıdır.
Gecelik işlemlerde 1 gün gibi kısa bir vade süresi söz konusudur. Taraflar farklı bir tarih konusunda anlaşmadığı sürece bu işlemin valörü aynı gündür. Ayrıca nihai takasın gerçekleştirilme tarihi de ertesi gün olarak belirlenir. Valör cuma gününe denk geldiğinde takas bir sonraki pazartesi gerçekleştirilir fakat yine de işlem 1 günlük olarak kabul edilir.
Dolayısıyla gecelik repo hesaplama işlemi yaparken öncelikle günlük repo hesaplaması yapılmalıdır. Bu doğrultuda elde edilen sonuç zaten 1 günlük getiriyi ifade edecektir.
Repo hesaplama işleminin belirli bir formülü vardır. Bu hesaplamada anapara, faiz oranı ve gün sayısı dikkate alınır. Hesaplama formülü ise “Brüt Getiri = (Anapara/100) X (Faiz Oranı/365) X Gün Sayısı” şeklindedir. Bir yatırımcının, 30 gün vadeli ve %15 faiz oranlı bir işlem için 20.000 TL yatırım yaptığı bir senaryonun örnek hesaplaması aşağıdaki gibidir.
Anapara | 20.000 TL |
---|---|
Faiz Oranı | 15% |
Vade (Gün Sayısı) | 30 |
Anapara/100 = 20000/100 | 200 |
Faiz Oranı/365 = 15/365 | 0,041 |
Brüt Getiri = (Anapara/100) X (Faiz Oranı/365) X Gün Sayısı | 246 TL |
Brüt Getiri = 200x0,041x30 | |
Stopaj (%15) = 246/100x15 | 36,9 TL |
Net Getiri = Brüt Getiri - Stopaj | 209,1 TL |
Vade Sonunda Ele Geçen Net Tutar = Anapara+Net Getiri | 20.209,1 TL |
Repo faiz oranları, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından belirlenir. Dönemsel olarak güncellenen faiz oranları yine TCMB tarafından duyurulur. Güncel merkez bankası faiz kararı ile ilgili detaylı bilgi almak için ilgili yazımıza göz atabilirsiniz.
Repo işlemi yapmak için bir banka hesabına sahip olmak ya da bir aracı kurumla çalışmak yeterlidir. Yatırımcı, mevduatını kaç günlük bir işleme yatıracağını bankaya bildirir ve belirlenen geri alım fiyatını kabul etmesi hâlinde işlem gerçekleşir. Satışı gerçekleşen menkul kıymetin kendisi yatırımcıya verilmez. Bunun yerine bir makbuz hazırlanır ve yatırımcı, vade tarihinde bu makbuzu ibraz ederek parasını alır. Satış fiyatı ve alış fiyatı arasındaki fark ise yatırımcının kârıdır.
Düzenli olarak yatırım yapmak ve bu işlemden düzenli gelir elde etmek isteyen yatırımcılar için bankalar, otomatik ödeme talimatı ile repo işlemi hizmeti vermektedir. Bu sayede yatırımcının belirlediği vadeler ve tutarlar doğrultusunda otomatik olarak yatırım işlemi gerçekleşir. Otomatik işlem ile ilgili detaylar ise şu şekildedir:
Yorum Yazın
Konuyla ilgili sormak ya da eklemek istedikleriniz için yorum bırakabilirsiniz.