Geleceğin en önemli yatırım aracı olması öngörülen kripto para, tamamen sanal ve dijital bir para birimi.
İçindekiler
Kripto para birimlerinin en önemli özelliği merkeziyetsiz olmaları; yani söz konusu sistem herhangi bir otoriteye veya devlete bağlı olmaksızın çalışıyor. Bu durum, sistemin daha güvenli işlemesini sağlayan bir faktör olarak kabul ediliyor. HangiKredi olarak bu yazımızda pek çok yönüyle geleneksel yatırım araçlarından farklılık arz eden kripto varlıklara dair merak edilen tüm detayları ayrıntılı şekilde ele aldık.
Satoshi Nakamoto adını kullanan, bilinmeyen bir kişi ya da grup tarafından 2008 yılında icat edilen Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto para olarak biliniyor. Bir nevi dijital, alternatif ve sanal döviz olarak da kabul edilen bu elektronik paralar, günümüzde herkesin kullanımına açık bir teknoloji hâline geldi. Hem alışverişlerde kullanılabilen hem de yatırım amaçlı değerlendirebilen kripto paralar, matematiğin bir dalı olan kriptografi öncülüğünde tasarlanan dijital unsurlar. Hâl böyle olunca söz konusu varlıkların yüksek bir güvenlik sistemi ile korunduğunu ve sahteciliğin neredeyse imkânsız olduğunu söyleyebiliriz.
Bitcoin’in yoğun talep görmesi üzerine kripto paraya yatırım yapanların sayısı çığ gibi büyüdü. Bunun üzerine alternatif coin ya da altcoin olarak adlandırılan farklı sanal para birimleri piyasada işlem görmeye başladı. Günümüzde 10 binden fazla altcoin biriminin varlığı söz konusu. Tabii kripto para borsasının bu denli rağbet görmesi, söz konusu teknolojiyi siber saldırıların hedefine koyarak çalınma riskinin artmasına sebep oldu.
Birikimlerinizi yatırım araçlarıyla değerlendirin!
Ödeme sistemleri ile alakalı en önemli problemlerden biri aynı paranın iki kez harcanma olasılığı. Bu gibi durumların önüne geçmek adına tercih edilen geleneksel yöntem, araya yapılan işlemlerin kaydını tutan bir merkezî bir aracı koymak. Bahsi geçen metotla tüm sermayeyi kontrol edebilen bir otoritenin araya girmesi güvenilirliği azaltıyor. Konu merkezsizleştirilmiş; yani dağınık bir ağda olan kripto paralar olunca bir işlemin gerçekleşebilmesi için sistemin her bir parçasının onayı gerekiyor. Böylelikle yapılan işlemlerin herkes tarafından görülebilmesi mümkün hâle geliyor.
Kripto para ile yapılan transfer işlemleri, göndericinin ve alıcının cüzdan adresleri ile yollanılacak tutar bilgileri girilerek gerçekleştirilir. Takas ya da gönderme işlemini yapan kişi tarafından doğrulama sağlandıktan sonra aynı zamanda sistem onayı da gerekiyor. Bu onay işlemi, yalnızca sanal madenciler tarafından kriptografik bir bulmaca çözülerek yapılabiliyor. Bu sayede herhangi bir siber saldırı ya da hack girişimi olmadığı müddetçe herhangi bir risk söz konusu olmuyor.
Kripto birimlere sahip olan paraların yasal olma durumu, dünyanın her bölgesinde farklılık arz edebiliyor. Bazı ülkelerin hükûmetleri, bu paralar ile ilgili madencilik, transfer ve takas işlemleri başta olmak üzere her türlü kullanımı yasaklamış durumda. Pek çok ülkede ise gerçekleştirilen kripto para yasal düzenlemeleri ile kullanıcılara birtakım haklar ve vergi kolaylıkları tanınıyor.
Türkiye’de kripto para vergilendirme sistemi, henüz kesin olarak hukuki bir çerçeve içerisine alınmadı. Buna karşın Gelir Vergisi Kanunu kapsamında gelir elde etme amacı güden ve sürekli faaliyetlerden doğan tüm gelirlerden vergi alınacağı açıkça ifade ediliyor. Hâl böyle olunca kripto para vergisinin Türkiye gündeminde yer alan bir konu olduğunu söyleyebilirizn; ancak henüz herhangi bir düzenleme söz konusu değil. 2021 yılında hazırlanan vergi reformu paketi, kripto para borsalarını doğrudan ilgilendirmese de internet üzerinden sağlanan kazançlara ilişkin kapsamın oldukça genişlemesiyle sonuçlandı.
Türk vergi mevzuatında kripto varlıklara yönelik herhangi bir düzenleme bulunmadığından kullanıcıların aklında soru işareti yaratan pek çok konu mevcut. Verginin kanuniliği ilkesi, esas itibarıyla vergilendirme için gerekli olan tüm kriterlerin belirli olmasına dayanır. Dolayısıyla yatırımcıların kripto varlıklardan elde ettiği kazançların gelir vergisine tabi olmadığı söylenebilir. Kripto para vergilendirme konusunda temel belirleyici söz konusu varlıkların hukuki tanımı olacaktır. Yapılacak olan tanım ışığında kripto para yasasının kanun kapsamında belirlenmesi ve hükme bağlanması olanaklı hâle gelebilir.
Pek çok ülkede kripto paraların muhasebeleştirilmesine yönelik düzenlemeler mevcut değil. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), 25 Kasım 2013 tarihinde “Bitcoin’in 6493 sayılı, Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun, kapsamında elektronik para olarak değerlendirilemeyeceğini ve bu kanun kapsamında gözetiminin ve denetiminin mümkün olmadığını” açıkça ifade etmiştir. Dolayısıyla ülkemizde kripto paraların muhasebeleştirilmesi ancak Uluslararası Muhasebe Standartları (UFRS) önderliğinde yapılabiliyor.
Kripto paralar emtia olarak sayıldığında
Kripto paralar bir emtia olarak kabul edilirse değeri 157 numaralı “Diğer Stoklar” hesabından izlenebilir. Yürürlükte olan 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu gereğince Türkiye’de yapılan her türlü malın ve hizmetin teslimi katma değer vergisine tabidir. Bu nedenle kripto paraların alım-satım durumunda KDV hesaplanmalı ve kaydedilmelidir. Ayrıca kripto üretme işi, fiziki maden arama işleminin dijital ortamda gerçekleşen hâli olarak düşünülebilir. Dolayısıyla kripto madenciliği yapan işletmeler, muhasebe kayıtlarını maden arama için yapılacak şekilde düzenleyebilir.
Menkul kıymet olarak görüldüğünde
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında menkul kıymetlerin tanımı açıkça yapılmıştır. Buna göre; paylar, kıymetler, borçlanma araçları ve depo sertifikaları menkul kıymet olarak değerlendirilebilir. Bu tanımlamanın içerisinde kripto paralar yer almıyor. Dolayısıyla kripto paraların menkul kıymet olarak değerlendirilmesi söz konusu değil.
Para olarak kabul edildiğinde
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre bir para biriminin kabul görmesi için ilgili ülkenin yetkili makamları tarafından piyasaya sürülmüş olması gerekiyor. Kripto paralar, merkeziyetsiz olmaları ve resmî makamlarca piyasaya sürülmemeleri gibi sebeplerden ötürü ülkemiz hukukunca para olarak kabul edilmiyor.
Tüm dünyada kripto paralar ile ilgili çeşitli tanımlamalar ve uygulamalar olsa da vergilendirmeye ilişkin henüz tam olarak oturmuş bir sistemin bulunmadığından söz etmek mümkün. Kripto varlıklar, günümüzde pek çok uluslararası ticaret sözleşmesinde ödeme yöntemleri arasında kabul ediliyor. Elbette dünya genelinde kripto paralara uygulanan vergilendirme sistemleri epey farklı olabiliyor.
ABD piyasalarında kripto para vergilendirmesi
ABD Gelirler İdaresi, kripto varlıkları “transfer edilebilen sanal para” olarak tanımladı. Bu kapsamda söz konusu varlıkların alım-satımından doğan kâr sebebiyle kripto para satışında vergi alınmasının gerekli bulundu. Kısaca ABD’de kripto para vergisi alındığını söyleyebiliriz. Tabii Amerika’da vergi doğurmayan kripto para işlemleri de mevcut. Örneğin fonlar nakde çevrilmediğinde ya da kâr amacı gütmeyen kurumlara bağışlandığında verdiye tabi tutulmuyor.
AB ülkelerindeki kripto para vergilendirmesi
Avrupa Parlamentosu, 2022 yılında kripto paralardan vergi alınmasına yönelik kararı onayladı. Birlik tarafından yayınlanan Kara Paranın Aklanması Direktifi’nde kripto paranın tanımı yapılmış, söz konusu varlık takas aracı ve dijital bir değer olarak kabul edilmiştir. Örneğin İsveç, kripto para vergisi kapsamında %30’a kadar varan oranlarda kesinti yapabiliyor. Almanya ise 600 euro üzerinde değerler için kazanç vergisi uyguluyor.
Rusya kripto para vergileri
Rusya, 2022 yılında kripto para vergilendirme kapsamında yeni bir yasa tasarısına imza attı. Buna göre ülkede gerçekleştirilen kripto para işlemleri, katma değer vergisinden muaf tutuluyor. Rusya kripto para vergisini ülke borsaları için 5 milyon rublelik kazancın %13’ü oranında belirledi. Bu oran, şirketler için kazancın %20’si olarak uygulanıyor.
Bir ada ülkesi olan Barbados, âdeta bir vergi cenneti. Hâl böyle olunca ülke kripto varlık yatırımcıları için oldukça cazip bir seçenek. Ülke, offshore şirketler için elde edilen kârlara %0 ila %5,5 oranında vergi uyguluyor.
Dünyadan örneklere baktığımızda Brezilya, Finlandiya, Danimarka ve Bulgaristan gibi ülkelerin kripto para vergilendirilmesine dair çeşitli düzenlemeler yaptığını görebiliriz. Örneğin Singapur kripto paraları bir varlık olarak kabul ederek vergiye tabi tutuyor. Üstelik Bitcoin ile yapılan yerel alışverişlerden KDV dahi alınıyor.
Dünyanın bazı bölgelerinde kripto para vergisi ödemeksizin söz konusu sanal varlıklarla çeşitli işlemler yapılabiliyor. Bermuda, bu ülkelerden biri. Ülkede dijital varlıklar özel olarak değerlendirilmediği gibi kripto kazançları da vergiye tabi tutulmuyor. Bunun yanı sıra El Salvador söz konusu sanal varlıkları yasal hâle getirmek için uyguladığı düzenlemeler kapsamında yabancı yatırımcıları kripto para vergisi ödemekten muaf tutuyor.
Toplumların ihtiyaçlarındaki değişimler ve finansal teknolojilerde yaşanan gelişmeler, zaman içerisinde çeşitli para formlarını ortaya çıkardı. Bitcoin’in piyasalarda yer almasını takip eden süreçte, kripto varlıklar yeni bir para birimi olarak tartışılmaya başlandı. Başlangıçta küçük bir grubun ilgisini çeken kripto para piyasası, günümüzde gelişmiş ülkelerin millî gelir düzeyine yaklaşmış durumda. Kripto paralar ile ortaya çıkan blok zincir teknolojisi, zaman içerisinde farklı alanlarda uygulanma imkânı bulmuş oldu. Özetle kripto paraların ve blok zincir teknolojilerinin gelecek vadettiğini söylemek yanlış olmaz.
Kripto para piyasaları, arz-talep ilişkisine göre hareket eder. Yatırım yaptığınız kripto para bir anda en yüksek değeri görebilir ya da aniden düşmeye başlayabilir. Dolayısıyla kripto paraların yüksek riskli bir yatırım aracı olduğunu hatırlatmakta fayda var. Ayrıca tek bir borsa söz konusu olmadığı ve sistemi denetleyen bir otorite bulunmadığı için yatırım yapmadan önce kripto para grafiklerini büyük bir dikkatle takip etmeniz gerekiyor.
Dilerseniz hem Bitcoin hem de altcoin piyasalarını anlık olarak takip edebilirsiniz. Kripto para piyasasında sağlıklı bir şekilde yatırım yapabilmek için minimum düzeyde de olsa bilgi sahibi olmanız oldukça önemli. Kripto para piyasasının nabzını tutmak isteyen yatırımcılar şu uygulamaları tercih edebilir:
Kripto para piyasalarını yukarıda sıraladığımız uygulamalar üzerinden güvenle takip edebilirsiniz. Listeyi derlerken uygulama ücretlerini, müşteri hizmetlerini, kullanım kolaylığını ve bunun gibi unsurları dikkate aldık. Anlık kripto fiyat takibi, güncel haberler ve kur takibi gibi verilere bu uygulamalar üzerinden kolayca ulaşabilirsiniz.
19.11.2024
13.11.2024
Yorum Yazın
Konuyla ilgili sormak ya da eklemek istedikleriniz için yorum bırakabilirsiniz.