Enflasyon Çeşitleri Nelerdir?

Kaç çeşit enflasyon vardır?

Ülke ekonomilerinde sık karşılaşılan ekonomik olgulardan biri enflasyondur. Fiyatlarda sürekli olarak artış yaşanmasına yol açan bu durum, fiyat seviyesine ve nedenine göre farklı kategorilerde sınıflandırılır. Her ülkenin ekonomik yapısı farklı olduğundan dolayı yaşanan enflasyon oranı, türü de kendi içinde değişiklik gösterir. Fiyatların sürekli artması ile büyüme oranında düşüş gerçekleşirken ekonomide istikrarsızlık gözlemlenebilir. Bunun yanı sıra satın alma gücü azalırken gelir dağılımında kayıplar meydana gelebilir.

Enflasyon çeşitleri nelerdir?

Enflasyon, fiyatların artış oranı ve sebeplerine göre iki farklı kategoride ele alınabilir. Fiyat seviyelerine göre olan durum, enflasyonun şiddetini gösterirken diğerleri ise fiyat artışının nedenlerini ortaya koyar. Enflasyon çeşitleri ve tanımları aşağıdaki gibidir:

Fiyat seviyesine göre

Ilımlı enflasyon

Bu tür, en düşük enflasyonist ortamı ifade etmek için kullanılır. Ilımlı modele sahip olan ülkelerde, fiyat artış hızı yüksek değildir. Artışların kabul edilebilir seviyelerde gerçekleştiği bu model, diğer türlere göre daha zararsız olarak görülür. Ancak yine de ılımlı modele sahip ekonomilerde de dikkatli hareket etmek önem taşır. Çünkü bu seviyeyi aşmak ve yüksek enflasyonist ortama geçmek, hızlı bir şekilde gerçekleşebilir. Kavramın bir diğer adı ise sürünen enflasyon olarak isimlendirilir.

Yüksek enflasyon

Bu modelde fiyat artışları oldukça hızlı bir biçimde gerçekleşir. Hatta fiyatlar çoğu zaman kabul edilemez seviyelere kadar tırmanabilir. Yüksek seyreden enflasyonist ortam, ülke vatandaşlarının alım gücü üzerinde ciddi düşüşler yaratabilir. Bunun yanı sıra model, ekonomiye önemli zararlar verebilir. Bu tip ekonomilerde sağlıklı finansal kararlar almak, geleceğe dair ön görüler yapmak zorlaşır. Ayrıca yüksek enflasyonist ortamlarda, yerel para birimi sürekli değer kaybederek uluslararası ekonomi çevrelerinde güvensiz olarak görülür.

Hiperenflasyon

En yüksek fiyat artışının yaşandığı hiperenflasyonda, fiyat yükselişinin kontrol altına alınamaması durumu söz konusudur. Çok yüksek fiyatlamaların olduğu bu tip ekonomilerde, fiyatların durmaksızın artışı vatandaşların alım gücünü sürekli kaybetmesine yol açabilir. Ek olarak yerel para biriminin işlevleri ortadan kalkarken durumun devam etmesi yeni bir para birimine geçişe yol açabilir.

Bankaların güncel mevduat faiz oranlarını inceleyin!

Nedenlerine göre

Talep enflasyonu

Ülke ekonomilerinde, toplam talep arzdan fazla olduğunda ortaya talep enflasyonu çıkabilir. Bu model, en kolay meydana gelen durumlardan biri olarak kabul edilir. Ürün/hizmetlere olan talebin üretim hacminden daha fazla hale gelmesi, fiyatların artışı ile sonuçlanır. Ürün/hizmete normalden daha fazla kişinin talepte bulunması, ürün/hizme değerinin artmasına zemin hazırlar.

Maliyet enflasyonu

Bu model, diğer bir deyişle arz enflasyonu olarak adlandırılır. Maliyetten kaynaklı enflasyonist ekomomilerde, üretilen ürün/hizmetlerin üretim giderlerinin artması ile süreç başlar. Artan maliyetler ürünlerin son fiyatına etki eder. Maliyette meydana gelen yukarı yönlü seyir sonucunda, şirketler de kar oranlarında artışa gider. Böylece maliyetten kaynaklı enflasyon durumu oluşur.

Yapısal enflasyon

Yapısal bazda gerçekleşen enflasyonda, ülkede ürün/hizmetlere karşı artan talep meydana gelir. Ülkede bu talebin karşılanamaması durumunda ise fiyat artışları yaşanır. Yapısal fiyat yükselmesi, genellikle nüfüs artışı veya göç gibi durumlarda ortaya çıkar. Bir anda artan talep, ürün/hizmet fiyatlarında yükselme ile sonuçlanır.

Enflasyonun nedenleri nelerdir?

Enflasyon, ekonominin karmaşık konularından biridir. Fiyatların yükselmesi, birçok faktör neticesinde meydana gelen bir durumdur. Bunun genel nedenleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ülkedeki artan gelir oranları, parasal genişleme ve ekonomik büyüme gibi durumlar talebin artmasına yol açabilir. Bu da ürün/hizmet fiyatlarında talep kaynaklı artış yaşanması ile sonuçlanabilir.
• Ülkedeki düşük faiz oranları, yatırım yapmayı teşvik ederek ekonomik canlanma sağlayabilir. Ancak faiz oranlarının çok düşük tutulması, talepte aşırı artışa neden olabilir.
• Üretim kalemlerindeki ham madde, işçi ücreti artışları ile döviz kurunda yaşanan dalgalanmalar fiyatların yükselmesine sebebiyet verebilir.
• Doğal afetler, grevler, savaşlar ve beklenmedik durumlar ürün/hizmet fiyatlarının aniden yükselmesine yol açabilir.
• Ülkede vergilere yapılan yüksek zamlar, üretim maliyetlerini yukarı çekerek fiyatların artmasına zemin hazırlayabilir.
• Toplumda enflasyon beklentisinin artması, bu durumun kalıcı hale gelmesine neden olabilir. Gelecekte fiyatların artacağına inanan kişiler, önceden ürün/hizmet satın alarak fiyatların yükselmesine yol açabilir.

Enflasyonun etkileri nelerdir?

Sık sık gerçekleşen fiyat artışları, alım gücü düşüşünden sosyal ve politik sorunlara kadar birçok farklı konuyu tetikleyebilir. Ortaya çıkan etkiler yaşanan artışın şiddetine, türüne göre değişiklik gösterebilir. Enflasyonun genel etkileri şu şekilde özetlenebilir:

• Alım gücü kaybı: Fiyat artışlarının sürekli hale gelmesi, kişilerin satın alma gücünde düşüşler yaratır. İnsanlar, her geçen gün daha az ürün/hizmet alacak konuma gelir. Bu durum özellikle sabit, az gelirli kişileri olumsuz etkileyebilir.
• Gelir dağılımında bozulma: Enflasyonist ekonomilerde sabit/az gelirli kişiler, daha fazla zarar görürken yüksek gelirli olanlar ise daha az sorun yaşar. Bu, gelir dağılımında bozulmalara zemin hazırlar. Toplumdaki eşitsizlik derin bir hal alır.
• Yatırımların azalması: Enflasyon, şirketlerin yatırım kararlarını olumsuz yönde etkiler. Pek çok şirket, fiyatların sürekli arttığı bir ortamda yatırım konusunda endişe duyar. Çünkü yatırımların, fiyat artışlarından etkilenip değer kaybetme riski bulunur. Bu durum ekonominin büyümesini engeller.
• Ekonomik belirsizlik: Fiyat yükselişleri, üretim kararlarına olumsuz yansır. Hem yatırım hem üretim alanında gelecekte neyle karşılaşacağını bilemeyen sermaye sahipleri, kararlarını erteleyebilir. Bu da ekonomik gelişim yönünden ülkelere zarar verir.
• Faiz artışı: Fiyat artışlarını azaltmak isteyen ülke yöneticileri, faiz oranlarını artırma yolunu seçer. Bu, enflasyon oranını düşürmeye yardımcı olsa da buna karşın ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir.
• Döviz kuru dalgalanmaları: Yüksek enflasyonist ortamlarda, ülkenin yerel para birimi sürekli değer kaybeder. Bu durum ithal ürünleri daha pahalı hale getirerek fiyat artışlarını olumsuz yönde etkileyebilir.

Enflasyonla nasıl mücadele edilir?

Enflasyon ve çeşitleri, ülkelerin ekonomik istikrarına ket vuran unsurlardır. Fiyat artışları ile mücadele etmede para ve maliye politikaları kullanılabilir. Bunlar aşağıdaki şekilde açıklanabilir:

• Maliye politikası: Maliye ile ilgili unsurlar; kamu harcamaları, vergiler ve borçlanmalar gibi konuları içine alır. Fiyatların yükselişe geçtiği zamanlarda, kamuya ait harcamalar düşürülürken borçlanma artırılır. Bunun yanı sıra vergi oranları da yükseltilerek piyasadaki fazla nakit oranı çekilir. Böylece artışların kontrol altına alınması hedeflenir. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen bu politikaları oluştururken enflasyon türünü dikkate almak doğru karar vermek adına önem taşır.
• Para politikası: Para ile ilgili politikalar; faiz, zorunlu karşılık oranları ve açık piyasada gerçekleşen işlemleri kapsar. Bu noktada Merkez Bankası; tahvil, senet karşılığında piyasadaki fazla nakit parayı çekme yoluna gidebilir. Zorunlu karşılıkların artması ile krediler azalır, faiz artışları ile piyasadaki faiz oranları yükselir. Tüm bunlar talebin azalmasına yardımcı olabilir. Böylece enflasyon artışı yavaşlatılabilir.

Siz de enflasyonist ortamda birikimlerinizi korumak için HangiKredi aracılığı ile sunulan mevduat faiz oranları hakkında bilgi alabilir, bankaların güncel oranlarını karşılaştırabilirsiniz!