Borsa Endeksi Nedir? Nasıl Değişir?

Riskli de olsa önemli gelirler elde edilebilen borsada, borsa endeksini bilmek ve takip etmek son derece önemlidir. Yatırım yapılabilecek araçların getiri durumunu ölçebilen borsa endeksi nedir ve nasıl hesaplanır?

Borsa Endeksi Nedir?

Borsa endeksi, endeks tanımı ile örtüşen ve bu tanımın borsa araçları üzerinde uygulanmış hâlini ifade eden bir terimdir. Borsada işlem gören araçların, zamansal ve oransal değişimlerini; maliyet, fiyat, üretim ve satış gibi metrikler üzerinden ölçme hesabına endeks denir. İşlem görmekte olan bu yatırım araçlarının getiri ve fiyat performansını ölçmek adına ise borsa endeksi kullanılır. Hem sektörel hem de bütünsel bazda yapılabildiği için ekonomik performans takibinde kullanışlıdır.

Daha basit hâliyle borsa endeksi; sadece belirli hisse senetlerini içeren ve söz konusu hisse senetlerinin, değişik ağırlıklarla hesaplanması sonucunda elde edilen değer olarak açıklanabilir. Genel anlamda en çok rağbet gören hisselerden oluşan bir endeks hesaplaması ile birlikte belirli bir sektöre hitap eden hisselerden oluşan bir endeks hesaplamak da mümkündür. Hem Türkiye’de hem de dünya genelinde dikkate alınan bazı endeksler mevcuttur.

Borsa Endeksi Nasıl Değişir?

Borsalar, standart olarak işlemde olanda endekslerin içerisinde yer alan şirketleri ve hisse senetlerini değiştirebilir. Bunun sebebi, endeks içerisinde yer alan hisse senetlerinin piyasa değerlerinde ve işlem hacimlerinde meydana gelen değişikliklerdir. Bu nedenle bazı dönemlerde borsalar, önceden haber vermek suretiyle şirket değişikliği yapabilir. Türkiye’de Borsa İstanbul tarafından yapılan değişiklikler, Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) üzerinden duyurulur.

Bununla birlikte, bir endeksin içerisindeki payların ağırlıkları da belirli bir endeks dönemi sürecinde değişebilir. Paylardaki fiyat hareketlilikleri, dolaşımdaki payların piyasa değerlerindeki dalgalanma, öz sermaye halleri gibi etkenler, bu değişimin sebepleri arasındadır.

Borsa Endeksleri Nasıl Hesaplanır?

Borsa endeksi hesabı, söz konusu endeksin işlem gördüğü borsanın kendi içerisindeki kuralları dahilinde değişiklik gösterebilir. Fakat genel olarak aynı mantığı içerir. Belirli hisse senetlerinin, belirli paylarının, belirli zamandaki değeri üzerinden hesaplama yapılır. Belirlenen zamandaki değer ile birlikte fiyat, adet, dolaşımdaki pay oranı gibi detaylar da dikkate alınır. Bu süreçte piyasa değerine göre ağırlıklandırılması da önemlidir ve her hisse farklı bir ağırlıkta olabilir.

Hesaplamanın daha basit açıklaması için örnek olarak BIST 100 gösterilebilir. BIST 100 endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören ve Borsa İstanbul tarafından belirlenmiş olan 100 farklı hissenin ortak performansını gösterir. Borsa endeksi kaç farklı hisse senedini içeriyorsa o kadar hissenin ortak performansıyla ilgilidir. Endeks hesabının en basit açıklaması bu şekildedir.

Bununla birlikte borsa endeksi hesaplamalarında farklı amaçlara yönelik farklı hesaplamalar kullanılabilir. Örneğin Borsa İstanbul’da fiyat endeksi ve getiri endeksi olmak üzere iki farklı hesaplama vardır. İki hesaplamanın arasındaki fark temettü detayıdır. Fiyat endeksinde temettü dikkate alınmaz ve temettülerin portföy dışına çıktığı varsayılır. Getiri endeksinde ise temettülerin borsaya yatırılmış olduğu kabul edilir.

Önemli Borsa Endeksleri Nelerdir?

Türkiye’de yabancı borsalar da sıklıkla kullanılır fakat Borsa İstanbul, Türkiye’nin ana borsasıdır. Borsa İstanbul’da işlem gören yüzlerce hisse senedi arasından işlem hacmi ve piyasa değeri yüksek olanlar, belirli endeksler altında toplanmış durumdadır. Çok sayıda BIST endeksi olsa da bazı endeksler daha fazla ön plandadır. Bu önemli borsa endeksleri, aşağıdaki tabloda görüldüğü gibidir.

Dünyanın Önemli Borsa Endeksleri Nelerdir?

Dünya genelindeki borsaların her birinde, kendi içerisindeki işlem gören hisse senetleri ve bunların sahibi olan şirketler üzerinden hesaplanmış endeksler bulunmaktadır. Ayrıca bu endeksler, küresel piyasalarda da işlem görmektedir. Dünyanın en önemli borsa endeksleri olarak gösterilen endekslerden bazıları şöyledir:

1. Daw Jones 30
2. Nasdaq 100
3. NYSE
4. CAC 40
5. S&P 500
6. TecDax
7. FTSE 100
8. DJ Euro Stoxx 50
9. Dax 30
10. Hang Seng
11. Merval
12. Bovespa
13. Nikkei 225

Borsa Endekslerini Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Belirli bir borsa endeksinin zamanla değişiklik göstermesi mümkündür. Çünkü borsa endeksleri bazı faktörlerden etkilenerek değişiklik gösterir. Söz konusu endeksler ülke ekonomisi hakkında da fikirler verdiği için genel ekonomik dengeden de etkilenebilme potansiyeli vardır. Her bir faktörün endeksler üzerindeki etkisi farklıdır. Borsa endekslerini etkileyen faktörler iki farklı grupta incelenebilir.

İçsel Faktörler

• Ülkedeki ekonomik veriler
• Faiz oranları
• İşsizlik oranları
• Jeopolitik konum
• Diğer risk faktörleri

Dışsal Faktörler

• Ülkenin dış ülkelerle olan ekonomik ilişkileri
• Dış ülkelerin birbirleri ile olan ilişkileri
• Küresel piyasaların durumu
• Piyasa içi ülkelerin gidişatı
• Diğer küresel veriler

Borsa İstanbul Endeksleri Nelerdir?

Borsa İstanbul’da yer alan ve zaman zaman değişen pek çok endeks vardır. En çok öne çıkan endekslerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• BIST 100
• BIST Ana Endeks
• BIST Yıldız Endeks
• BIST 50
• BIST 30
• BIST Altın
• BIST Likit Banka
• BIST Banka Dışı Likit 10
• BIST Temettü 25
• BIST Kurumsal Yönetim
• BIST Hizmetler
• BIST Sınai
• BIST Mali

Borsa Endekslerine Nasıl Yatırım Yapılır?

Borsada yatırım yapmak, son yıllarda revaçta olan bir yatırım yöntemidir. Hem borsaya ulaşım kolaylaştığı için hem de aracı kurum sayısı arttığı için hem Borsa İstanbul’da hem de küresel borsalarda işlem yapabilmek, daha fazla kişi için mümkün hâle gelmiş durumdadır.

Borsa hisse senetleri, menkul kıymetler, vadeli işlemler ve emtialar üzerinden yatırım yapılarak gelir sağlanabilen bir ortamdır. Endeks özelinde bakıldığında çoğunlukla hisse senedi endekslerine yatırım yapıldığı görülmektedir. Öyle ki Borsa İstanbul’da en çok işlem endeksler de hisse senedi özelindeki endekslerdir. Bu nedenle, kazançlı bir yatırım için borsada hisse senedi seçimi oldukça önemlidir.

Küresel borsalarda yer alan borsa endekslerine yatırım yapmak için bir aracı kuruma ihtiyaç duyulur. Bu aşamada seçilecek aracı kurum detaylı bir şekilde incelenmelidir. Doğru ve güvenli bir aracı kurum ile çalışmak her zaman önemlidir