Tıpkı kişiler gibi şirketler ve devletler de zaman zaman nakit ihtiyacı duyar; bu ihtiyacı karşılamanın yolları arasında tahviller ve bonolar yer alır.
İçindekiler
Kurum ve kuruluşlara bütçe finansmanı sağlamak için çıkarılan uzun vadeli borçlanma senetlerine tahvil denir. Vadesi bir yıldan uzun olan bu borçlanma senetleri sayesinde nakit ihtiyacı olanlar ile yatırım yapmak isteyen fon sağlayıcılar bir araya gelir. Fon sağlayıcıları, borçlanma senedini satın alan kişilerdir. Ancak burada bir ortaklık söz konusu olmaz. Yani alıcılar, sadece ödediği paradan faiz getirisi elde eder.
Tahvil çeşitlerinin belirlenmesinde dikkate alınan farklı hususlar mevcut. Hazine tarafından çıkarılan menkul kıymetlere Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) adı verilir. Şirketlerin borçlanma senetlerine ise özel sektör tahvilleri denir. Ayrıca senedin vadesi ve faizi gibi kriterlere göre değişen türler de bulunur. Aşağıda bu ayrıma dair detayları görebilirsiniz.
Değişken faizli: Tahvil faizinin piyasa koşullarına göre belirlenmesi.
Sabit faizli: Faiz oranının ihraç aşamasında belirlendiği, yatırımcılara sabit bir getiri sunan borçlanma senetleri.
Kuponlu: Faiz getirisinin vade bitiminden önce belirli aralıklarla ödendiği borçlanma senetleri.
Kuponsuz: Kuponsuz ya da iskontolu borçlanma senetleri, nominal değerinden* daha düşük fiyatla ihraç edilmesi.
Endeksli: Borçlanma senedinin; altın, döviz, hisse, enflasyon ya da faiz oranlarına endekslenmesi.
Vadeye göre tahvil ayrımında ise karşınıza eurobond kavramı çıkar. Devletlerin ya da şirketlerin finansman ihtiyacını karşılamak için uluslararası piyasalara sunduğu borçlanma senetlerine eurobond denir. Dolar ve avro gibi yabancı paralar üzerinden çıkarılan bu senetlerin vadesi, genellikle 5 ila 30 yıl arasındadır. Uzun vadeli ihraç edilen eurobond senetleri, kuponlu olduğu için yatırımcılarına düzenli nakit akışı sağlar.
Yatırım yapmadan önce borçlanma senetleri ve piyasa koşulları hakkında bilgi edinmelisiniz. Ayrıca risk ile getiri arasındaki ilişkiye hâkim olmanız da önemli. Eğer birikimlerinizden yüksek kazançlar elde etmek istiyorsanız risk almanız gerekir. Bunun için kazanç ve risk oranı daha fazla olan özel sektör tahvillerine yönelebilirsiniz. Düşük riskli yatırım araçları arasında ise devlet tahvili yer alır. Eğer borçlanma senedi sabit faizli değilse enflasyon gibi piyasa koşullarını takip ederek yüksek kazanç sağlayabilirsiniz.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından uygun görülen şirketler, borçlanma senedi çıkararak finansman desteği bulabilir. Şirketin borçlanma senedi ihraç edebilmesi için öncelikle ilgili mevzuatta yer alan bazı şartları taşıması istenir. Ayrıca yatırımcının güvenini kazanmak için senette bulunması gereken bazı bilgiler mevcut.
Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili başlıklı içerikten uzun vadeli borçlanma senedi çıkarmaya dair ayrıntıları inceleyebilirsiniz.
Bono, nakit yerine geçerek ödeme kolaylığı sağlayan emre yazılı senetlerdir. Şirket, belediye ve devletlere sermaye piyasaları aracılığıyla finansman desteği sunan menkul kıymetlerden biridir. Kıymetli evrak niteliği taşıdığı için yatırımcıların bu kurum ve kuruluşlara verdiği borcu belgeler. Yalnızca emre yazılı** şekilde yazılır ve ciro edilerek*** başkasına devredilebilir. Bu belgenin düzenleyenine muhatap, üzerinde adı yazana ise alacaklı ya da lehtar denir.
Bu noktada sıklıkla birbiriyle karıştırılan kavramlar olan hisse senedi, tahvil ve bononun arasındaki farklardan bahsedelim. Hisse senedi, şirketlerin sermayesinin paylara bölünmesidir. Bu payları satın alanlar, şirketin ortağı hâline gelir. Ancak diğer yatırım araçlarında böyle bir durum meydana gelmez. Söz konusu borçlanma senetlerini alanlar, sadece faiz getirisi elde eder. Tahvil ve bono farkı ise vade süresinden kaynaklanır. Bononun 60 ila 300 gün arasında değişen daha kısa süreli bir vadesi bulunur.
Bononun kendi içerisinde dört ayrı türü mevcut. Bu ayrımda menkul kıymetin niteliği ve kim tarafından çıkarıldığı gibi hususlar belirleyici olur. Aşağıda sabit getiri sağlayan yatırım araçlarından biri olan bu menkul kıymetin çeşitlerini görebilirsiniz.
Hazine bonoları, düşük risk getirmesiyle ön plana çıkar. Devlet garantili olduğu için güvenli bir yatırım aracıdır. Bu menkul kıymetin diğer türleri ise yüksek riskle daha fazla kazanç elde etmek isteyenlere hitap eder.
Bankalar ve aracı kurumlar üzerinden bono alabilirsiniz. Borsa İstanbul (BİST) gibi ikincil piyasalardan emre yazılı borçlanma senedi almak mümkün. İlgili menkul kıymet, borsada işlem görenler ve kambiyo senedi olarak düzenlenenler şeklinde ikiye ayrılır. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, borsada işlem gören borçlanma senetlerine dair maddeler içerir. Kambiyo senedi niteliğinde olanlar ise 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabidir.
Borsa İstanbul Tahvil ve Bono Piyasası, menkul kıymet yatırımları için güvence sağlar. Borçlanma senetlerinin ihracına ve alımına dair esasları belirleyen bu kurum sayesinde hem nakit ihtiyacı olan hem yatırım yapmak isteyen tarafların hakları korunur. Ayrıca bu menkul kıymetlerin yüksek getiri avantajı bulunur. Örneğin sabit bono faiz oranlarıyla elde edeceğiniz kazancı bilerek yatırım yapabilirsiniz. Üstelik acil nakit ihtiyacınız olduğunda borçlanma senetlerini vadesinden önce faiz getirisini kaybetmeden geri satma şansınız da bulunur.
Her yatırım aracında olduğu gibi menkul kıymetlerin de kendi içerisinde bazı riskleri var. Dolayısıyla borçlanma senedinden zarar etmemek için ekonomik koşulları düzenli takip etmelisiniz. Genellikle faiz oranları ile borçlanma senetleri arasında ters orantı olduğu belirtilir. Ayrıca özel sektör borçlanma senetlerinde ekstra dikkatli olmakta yarar var. Şirketin mali durumunu, merkez bankası kararlarını ve diğer ekonomik verileri inceleyerek yatırımlarınızı güvence altında tutabilirsiniz.
Birikimlerinizi en iyi şekilde değerlendirmenizi sağlayacak tasarruf ve yatırımın püf noktaları için tıklayın!
Banka bonosu ve tahvil hesaplamasında kullanılan bazı formüller bulunur. Tahvil ve bono getirisi hesaplamasına dair detayları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
| Bono hesaplama | Tahvil hesaplama |
|---|---|
| Formül = (Anapara / 100) x (Basit Faiz / 365) x Gün Sayısı | Formül = Nominal Değer / (1 + Yıllık Faiz)vadeye kalan süre |
| Anapara: 10.000 TL | Nominal Değer: 10.000 TL |
| Vadeye kalan süre: 20 gün | Vadeye kalan süre: 20 gün |
| Faiz oranı: %16 | Faiz oranı: %16 |
| Getiri = (10.000 TL / 100) x (%16 /365) x 20 = 1.168,00 TL | Getiri = (10.000 / (1 + %16)20 = 19,46 |
Tahvil ve bono örneği incelendiğinde faiz oranlarının, anaparanın ve vadenin getiriyi belirlediği gözlemlenir. Özellikle bono ve tahvil faiz oranlarının kazancınızda önemli bir etkisi var. Güncel oranları inceleyerek borçlanma senetlerine yatırım yapabilirsiniz.
Notlar:
*menkul kıymet üzerinde yazılı olan değer
**senetin üzerinde alacaklının adının yazması
***emre yazılı senetlerin haklarının başkasına devredilmesi
****vadesinden önce tahsil edilen senetlerde nominal değer üzerinden yapılan indirim
19.11.2024
13.11.2024
Yorum Yazın
Konuyla ilgili sormak ya da eklemek istedikleriniz için yorum bırakabilirsiniz.