Açığa satış, bir yatırımcının, elinde bulundurmadığı bir hisse senedi için satış emri vermesi işlemidir.
Borsada çok sayıda yatırım aracı olduğu gibi pek çok farklı yatırım yöntemi de vardır. Finans ve borsa konusunda yeterli deneyime sahip olan yatırımcılar, piyasa enstrümanlarının değer kaybettiği süreçte de gelir sağlarlar. Bu geliri sağlayan işlem ise açığa satış olarak adlandırılır.
Açığa satış, bir yatırımcının, elinde bulundurmadığı bir hisse senedi için satış emri vermesi işlemidir. Ödünç alma yöntemi ile ileri bir tarihte teslim edilmek üzere satışa çıkarılan bu menkul kıymetler, belirlenen tarihte temin edilerek yerine konur.
Borsadaki bir yatırım aracının ileri bir tarihte değer kaybedeceğini öngören yatırımcılar, söz konusu araca sahip olmamalarına rağmen satış emri verirler. Eğer tahmin başarılı olursa, değerli bir durumdayken satılan yatırım aracı, yerine konması gereken tarih geldiğinde daha düşük fiyattan alınır. Aradaki fark ise yatırımcının kârı olur.
Açığa satış işleminin riskleri de bulunmaktadır. İşleme konu olan sermaye piyasası aracının değer kazanması, yatırımcıyı sattığının üzerinde bir fiyata alım yapmak durumunda bırakır. Bu da yatırımcının tasarrufuna zarar olarak yansır.
Borsada açığa satış işlemi yapmak istiyorsanız, yatırım araçları arasından size uygun olanı ve sahibi olan şirketi yakından takip etmelisiniz. Örneğin bir şirketin yapısında hisselerin değerini düşürebilecek bir durum öngörürseniz, o şirketin hisse senetlerine yoğunlaşmalısınız.
Söz konusu şirketin hisselerinin, bugünkü değerini 1 lot = 20 TL şeklinde kabul edelim. Bu değerin düşeceğini düşünürseniz 100 lot için açığa satışta bulunursunuz. Bu düşüşün 1 ay sonra gerçekleşeceğini öngörürseni, işlem için vade süresini 30 gün belirlersiniz. Hisselerin satılması durumunda 2.000 TL değerinde satış yapmış olursunuz.
Vadesi geldiğinde, bu hisseleri alıp yerine koymanız gerekir. Eğer doğru bir analiz yapmışsanız hisseleri daha düşük bir fiyattan almanız mümkün olur. Örneğin fiyat 1 lot = 15 TL şeklindeyse 1.500 TL değerinde alım yaparak ilgil menkul kıymeti yerine koyarsınız. Aradaki 500 TL ise sizin kârınız olur.
Eğer senaryo düşündüğünüz gibi gerçekleşmezse ve hisse senetlerinin değeri yükselirse zarar edersiniz. Örneğin 1 lot = 25 TL olursa, açığa satışını yaptığınız aracı yerine koymak için 2.500 TL değerinde alım yapmanız gerekir. Bu da 500 TL zarar demektir.
Sermaye Piyasası Kurulu, açığa satış işlemleri için bazı şartlar koymuştur. Bu şartlardan biri öz kaynak oranıdır. Buna göre hisse senedi açığa satış işlemleri de dahil olmak üzere, öz kaynak oranı %50’nin üzerinde olamaz. İşlemin sürdürülmesi için belirlenen sınır ise %35’tir. Öz kaynağın bu oranın altına düşmesi durumunda, teminat tamamlama çağrısı yapılır.
Hisse senedinin açıktan satışı için yerine getirilmesi gereken bir diğer şart ise satış emrinin en başta açığa olduğunun bildirilmesidir. Bu doğrultuda kazanç sağlayacağı düşünülen hisse senetleri ödünç alınarak açığa satış emri verilir. Vade sonunda da satın alım işlemi yapılır ve ödünç alınan hisseler temin edilir. Kazanç sağlaması için, ilgili hisse senetlerinin değer kaybetmesi gerekmektedir.
Açığa satış işlemlerinin hisseler üzerinde ciddi etkileri olabilir. Söz konusu işlemin getiri sağlayacağından emin olan büyük yatırımcılar, yüklü miktarda hisse senedi için emir verebilir. Bu toplu satış işlemlerinden dolayı hisselerde keskin ve sert düşüşler gözlemlenebilir. Gözlemlenen bu etkilerin zararlı olmasını önlemek adına ise SPK tarafından yasaklama getirilebilir.
Açığa satış yasağı, bir hisse senedinin bu yöntem ile satışa çıkarılmasını engelleyen bir uygulamadır. Bu yasak SPK tarafından getirilir ve yasaklanan hisse senetleri için açığa satış emri verilemez. Söz konusu hisseler üzerinde sadece bedelleri ödenmek kaydıyla alım satım işlemi yapılır.
SPK’nın yasak uygulamasının amacı, hisse senetlerindeki ani hareketlenmeleri ve sert düşüşleri önlemektir. SPK bu gibi durumların önüne geçerek yatırımcıların doğal olmayan bir şekilde zarar etmesini önlemeyi amaçlar. Bu sayede satış miktarı azalır ve dalgalanmalar doğal seyrine döner. Fakat büyük yatırımcıların normal yöntemlerle satış yapması da ani düşüşlere sebep olabilir.
Yukarı adım kuralı, pasifte bekleyen emirlerin aktiften açığa satış yaparak karşılanmasını önlemek amacıyla koyulmuştur. Bu kurala göre; bir hissenin açığa satış işlemi için belirlenen fiyatının, en son işlem gördüğü fiyatın üzerinde olması gerekmektedir. Bununla birlikte son işlem fiyatı, sondan bir önceki işlemden yüksekse, yeni bir açığa satış işlemi için son işlem fiyatı da kullanılabilir.
Açığa satış işlemi, kurul tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde gerçekleşir. Buna göre açığa satış yapan yatırımcılar, gün sonunda pozisyonlarını kapatmak zorundadır. Açığa satış süresi ise genellikle belirsizdir ve yasaklar doğrultusunda belli olur. Yasaklı sürelerde bu işlem yapılamazken yasakların ne zaman başlayıp ne zaman biteceği, ilgili kurum tarafından belirlenir.
Süre dışındaki şart ve kurallardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Bir piyasa alanı olan borsada birikimlerinizi yatırıma dönüştürebilirsiniz. Borsa tahvil, bono, hisse senedi gibi değerli kâğıtlar ile birlikte çeşitli emtia, döviz ve menkul kıymetlerin alınıp satılabildiği bir alandır. Borsa yatırımı, burada yapılan işlemler için kullanılan bir kavramdır. Borsa yatırımı ile kazanç elde etmek mümkündür. Örneğin bir hisse senedi sahibi olduğunuzda, temettü alma hakkınız olur. Hisse değerinin artması ise size kâr olarak döner.
Borsada yatırım yapılabilecek pek çok yatırım aracı vardır. Bu borsa yatırım türlerinin her biri farklı bir prensipte çalışır. Dolayısıyla kâr - zarar oranları ve risk seviyeleri farklıdır. Borsa İstanbul ve bazı yabancı finansal piyasalarda borsa yatırımı gerçekleştirmek mümkündür. Yatırım türlerinden bazıları ise şöyle sıralanabilir:
19.11.2024
13.11.2024
Yorum Yazın
Konuyla ilgili sormak ya da eklemek istedikleriniz için yorum bırakabilirsiniz.