İnternet çağının getirdiği değişimlerden etkilenen sektörler arasında finans ve bankacılık da yer alır; bu dönüşümle beraber geleneksel yöntemlere alternatif yaklaşımlar doğar.
İçindekiler
Herhangi bir otoriteye bağlı olmayan finansal sistemlere DeFi denir. DeFi, merkeziyetsiz (decentralized) ve finans (finance) kelimelerinin bir araya gelmesinden oluşur. Mali süreçlerde devlet, şirket ve organizasyon gibi aracı birimleri ortadan kaldırır. Bunun yerine diğer merkeziyetsiz sistem kullanıcılarıyla doğrudan işlem şansı verir. Kripto para sistemini oluşturan blok zincirleri*, DeFi (Decentralized Finance) için altyapı oluşturur. Bu sistemde kullanıcı verileri, blockchain teknolojisiyle kayıt defterinde depolanır. Böylece para transferi, borçlanma ve alım satım gibi işlemlerde merkeziyetsiz blok zinciri sisteminden yararlanılır.
DeFi sisteminin amacı, merkezi birimlerden bağımsız bir finansal yapıdır. Kontrol mekanizmasının kullanıcılara verildiği bu yapı, mali süreçlerde esneklik sağlar. İlgili sistemin amaçları arasında isteyen herkesin dâhil edilebileceği, kapsayıcı bir mali yapı meydana getirmek de yer alır. Günümüzde pek çok kişinin gerek ekonomik gerek sosyal sebeplerle geleneksel finansal sistemlere erişimi yoktur. Bu sistem, temel mali imkânlara ulaşamayanlara alternatif bir yol sunar. Böylelikle herkesin para transferi ve borçlanma gibi işlemlerini merkeziyetsiz bir ağ üzerinden yapabilmesine olanak tanır.
DeFi, özellikleri itibarıyla geleneksel finansal sistemlerden ayrılır. Bu ayrımın temelinde mali işlemlerdeki aracı birimlerin ortadan kalkması yer alır. Örneğin birikimlerinizi mevduat hesabına yatırdığınızı varsayalım. Banka hesabınızdaki varlıklar, bir başkasına daha yüksek faiz oranıyla borç olarak verilir. Aradaki fark ise bankaların kasasına girer. Merkeziyetsiz sistemde sadece finansman arayan ve sağlayan kullanıcı vardır. Dolayısıyla faiz farkından doğan getirinin tamamı borç verenin olur. Geleneksel finans ile merkeziyetsiz sistem arasındaki diğer farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
| DeFi Sistemi | Geleneksel Finans Sistemi |
|---|---|
| Mali işlemler, merkeziyetsiz blok zinciri teknolojileri üzerinden gerçekleştirilir. | Mali işlemler, bankalar ve finans kurumları gibi aracı birimlerin gözetimindedir. |
| Kripto para birimlerini içerir. | Devletler tarafından çıkarılan ve düzenlenen itibari para birimlerini içerir. |
| İnternet bağlantısı olan herkesin erişebileceği, küresel bir finansal sistemdir. | Coğrafi sınırlara bağlıdır ve sadece bazı şartları taşıyan kişiler tarafından kullanılabilir. |
| İşlem saati yoktur. | Resmî çalışma saatlerinde işlem yapılır. |
Geleneksel ile merkeziyetsiz finansal yapıların farkları arasında verilerin depolanma şekli de yer alır. Aracı birimlerin olduğu sistemlerde kullanıcılar, bilgilerini ilgili kurumlara bir nevi emanet eder. DeFi’de ise varlıklarınız ve bilgileriniz, blok zinciri adlı bilgi sisteminde yer alır. Bu sayede söz konusu verileri aynı sistemde depolamanız ve yönetmeniz mümkün hâle gelir.
DeFi sistemine; para transferi, kredi, borsa, sigorta ve alışveriş gibi süreçlerde rastlanır. Merkeziyetsiz finans tokenleri**, kripto kullanıcılarının bahsi geçen hizmetlere erişimini mümkün kılar. Bu tokenlerin kullanıldığı alanlardan bazıları şunlardır:
DeFi sisteminde verilerinizi başka bir kurum ya da kuruluşa emanet etmenize gerek kalmaz. Ancak bu durum bilgilerinizi, blok zincirlerindeki açıklara karşı savunmasız bırakır. Bu noktada merkeziyetsiz sigorta birimleri devreye girer. Geleneksel sigortacılık süreçleriyle hemen hemen aynı işleyen bu sistemle veriler ve varlıklar çeşitli risklere karşı korunur.
Merkezsiz finans sisteminin başlıca avantajı, pek çok alanda sınırları ortadan kaldırmasıdır. DeFi ile zamandan ve mekândan bağımsız şekilde farklı mali işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Finans sektörüne yenilikçi yaklaşımlar getiren merkeziyetsiz sistemin diğer avantajları ise şunlardır:
Merkezsiz finans, kullanıcılara çevrim içi finansal gizlilik şansı tanır. Bu merkeziyetsiz sistemde anonim şekilde işlem yapabilirsiniz. Ayrıca burada verileriniz de gelişmiş yazılımlarla güvende tutulur. Her bir işlem şifrelenerek merkeziyetsiz blockchain ağına kaydedilir. Şifreli ve değiştirilemeyen işlemleri içeren bu ağ sayesinde verilerin güvenliği sağlanır.
Henüz gelişim aşamasında olan DeFi’nin bazı riskleri ve dezavantajları bulunur. Kimi zaman kullanıcıların hatalı işlemleri geri almada güçlük yaşadığı gözlemlenir. Ayrıca yeterli teknolojik altyapısı bulunmayan yerlerde yaşayanların sisteme erişim sağlaması zordur. Merkezsiz finansın risklerinden biri de dijital cüzdan kodlarıdır. Dijital cüzdan, kripto para birimi varlıklarınızı saklamanıza ve kullanmanıza olanak tanır. Bu nedenle uzun ve benzersiz kodlarla güvence altına alınır. Fakat dijital cüzdan kodunu unutmanız hâlinde varlıklarınıza erişiminiz mümkün olmaz.
ReFi (Rejenerative Finance), blok zinciri teknolojisinin temellerinden doğar. Mali süreçlerde getiri hedefinin yanına karbon emisyonunu azaltarak dünyayı koruma fikrini de ekler. DeFi ile beraber gelen inovasyonlardan biridir. Merkeziyetsiz finans yaklaşımını yansıtan ReFi, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma amacı taşır. Bunun için doğal varlıklara yönelik projelerin blockchain evrenindeki parasal değerinden yararlanır.
ReFi, finans sektörüyle doğada sürdürülebilirliği bir araya getirir. Türkçe karşılığı onarıcı finans olan bu ekonomik yaklaşım, karbon emisyonunu ve gezegene verilen zararı minimuma indirmeyi amaçlar. Ayrıca Rejeneratif Finans, karbon kredileri için likit ve esnek bir piyasa oluşturur. Karbon kredisi özetle, Kyoto Protokolünü imzalayarak kotaya tabi tutulan ülkelerin her bir C02 tonluk sera gazı azaltımını bildirmesidir. Böylece mevcut karbon salınımı azaltma süreçleri, ReFi kapsamında blockchain sistemine taşınarak finansal süreçlere dâhil olur.
ReFi’nin çalışma prensibi, doğal varlıkların değerini tokenleştirmeye dayanır. Bu doğrultuda öncelikle korunması gereken ekolojik unsurların değeri, karbon yutaklarına*** göre belirlenir. Ardından bu değerleri korumaya yönelik projeler, token hâline getirilerek blockchain sistemine dâhil edilir. Son olarak varlıkların likiditesi**** ile hem karbon ayak izi azaltılır hem kullanıcıların getiri elde etmesi sağlanır.
ReFi sistemiyle oluşturulan çok sayıda proje bulunur. Örneğin Regen Network, ekolojik sürdürülebilirliği hedefleyen projelerden biridir. Yanlış ekonomik yaklaşımların toprak verimliliğini etkilemesine odaklanır. Toprağı doğal yollarla beslemeyi amaçlayan rejeneratif arazi uygulamalarına yönelir. ReFiDao ise daha kapsayıcı projeler arasındadır. Karbon salınımı, eğitim, enerji, gıda, sanayi ve sağlık gibi farklı konularda çalışır. Bunlara ek olarak; Reneum, Powerledger ve KlimaDAO gibi daha pek çok ReFi projesi vardır.
Notlar:
*blockchain, kullanıcı bilgilerini merkezi olmayan bir sistemde depolayan veritabanı
**Bitcoin ve Ethereum dışındaki kripto para birimleri ya da blok zincirinde yer alan dijital varlıklar
***karbondioksidi depolayan doğal ya da insan yapımı sistemler
****nakde kolay çevrilebilme
19.11.2024
13.11.2024
Yorum Yazın
Konuyla ilgili sormak ya da eklemek istedikleriniz için yorum bırakabilirsiniz.